گفتگوی صمت با محمد رسا از یوستون و تحلیل گزارش سنگ ترکیه
ترکیه و ایران؛ قطب‌های کنونی و آینده سنگ جهان
ترکیه یکی از کشورهایی است که در سال‌های گذشته توانسته صنعت سنگ خود را توسعه بخشد و همواره در جهت بهبود حرکت کند. سنگ‌های تولیدی این کشور درحال‌حاضر به کشورهای اروپایی و امریکایی مختلفی صادر می‌شود و درآمدهای زیادی برای آنها به ارمغان آورده است.
شاید رمز موفقیت صنعت سنگ این کشور را بتوان در بین سخنان مسئولان سنگی این کشور پیدا کرد: «تمرکز ما، بر تحقیق و توسعه، نشان(برند)سازی و طراحی است. » ایران هم از نظر زمین‌شناسی و ظرفیت‌های تولید سنگ شباهت بسیاری با ترکیه دارد. با این حال تاکنون ایران نتوانسته به اندازه این کشور در بازار جهانی مطرح شود. دلیل این موضوع چیست و چه باید کرد؟
انجمن صادرکنندگان مواد معدنی استانبول، مسئول تجارت سنگ‌های طبیعی در سراسر کشور ترکیه است. ۲۳۳۳ شرکت، از تولیدکنندگان گرفته تا کارخانه‌داران و شرکت‌های تجاری عضو این انجمن هستند و عضویت در آن اجباری است. در سال ۲۰۱۴میلادی، بنیان‌گذار و رییس شرکت سنگ معدن «نیچرل مار»، به عنوان رییس جدید سازمان تجارت سنگ‌های طبیعی انتخاب شد. سایت تحلیلی خبری یوستون با «علی یحیی اوغلو» گفت‌وگویی انجام داده است. نخستین سوال به کاهش صادرات ترکیه در سال ۲۰۱۴م اشاره دارد.
وضعیت فعلی بخش سنگ ترکیه را چگونه می‌بینید؟
با نگاهی به اقتصاد جهانی، ما شاهد وضعیت نامعلومی هستیم، نوسانات قیمت نفت، بحران روسیه و ناآرامی در برخی از کشورهای خاورمیانه، مهم‌ترین جنبه‌های موثر بر صادرات سنگ هستند. با این حال من امیدوارم که در سال ۲۰۱۵م، حجم صادرات خود را حفظ کنیم که با افزایش صادرات سنگ فرآوری شده به ایالات متحده امریکا می‌توان به این هدف دست یافت. با توجه به ملاحظات مثبت راجع به چین، دولت اعتباراتی را برای صادرات سنگ‌های فرآوری شده بازگشایی کرده است. درباره هند نیز، که دومین بازار مهم ما در آسیا است، سهم واردات سنگ از ۶۰۰هزار تن به۸۰۰هزار تن افزایش یافته است.
هدف بلندمدت بخش سنگ ترکیه تا سال ۲۰۲۳ میلادی چیست؟
ما در آغاز هدف خود را برای سال ۲۰۲۳م به این صورت تعیین کردیم که صادرات سنگ به ۱۵میلیارد دلار امریکا برسد. اما این هدف به ۲۳میلیارد دلار امریکا رسید و حالا رسیدن به این رقم در شرایط کنونی کمی دشوار به نظر می‌رسد، ولی ما به تلاش خود ادامه می‌دهیم. برای نمونه به تعدادی از اقدامات، زیر می‌توان اشاره کرد: انجمن صادرکنندگان مواد معدنی استانبول (آی‌ام‌آی‌بی)، مراکز تجاری ترکیه (تی‌تی‌ام) را در خارج از کشور و در بازارهایی که توسط مجمع صادرکنندگان ترکیه تعیین می‌شوند، ایجاد می‌کند. تمرکز این مراکز بر روی سنگ مرمر است و نخستین مرکز تجاری در چین افتتاح خواهد شد. دومین مرکز در لس‌آنجلس و سومین مرکز در دوبی یا قطر خواهد بود. این کار در سال ۲۰۱۵م انجام خواهد شد و شرکت‌های ما را، که در آن بازارها کار می‌کنند، تقویت خواهد کرد.
شرکت‌هایی که به‌تازگی صادرات را شروع کرده‌اند، از اقدامات برنامه‌ریزی شده‌ای سود می‌برند؟
ما درحال امضای یک پروژه جدید هستیم که ورود اعضای‌مان به بازارهای جدید را تسهیل خواهد کرد. با توجه به پروژه «اتحاد قدرت‌های سنگ طبیعی در سال ۲۰۲۳م»، تعداد محدودی از شرکت‌ها متحمل آموزش کارکنان در فعالیت‌های بازاریابی مانند تحقیق در بازارهای خارجی، نمایشگاه‌ها، ماموریت‌های بخش تجاری و ماموریت‌های خرید و… می‌شوند.
دولت چگونه می‌تواند این بخش را در رسیدن به این اهداف، بهتر پشتیبانی کند؟
دولت ترکیه باید جلوی محدودیت‌های بوروکراتیک و بار مالیاتی را بگیرد. بهبود هماهنگی نیز بسیار مفید خواهد بود، زیرا ما تا بحال برای دریافت مجوز استخراج از معدن، مجبور بودیم با ۳ وزارتخانه مختلف سر و کار داشته باشیم. من معتقدم که سنگ‌ها که تاثیر عمیقی بر تمام جنبه‌های زندگی دارند، نیازمند یک وزارتخانه واحد برای تمام موضوعات مربوط به آن هستند. علاوه بر این همه مقامات دولتی باید از افرادی که مایل به ساخت کارخانه‌ها و افزایش تولید و در نتیجه دستیابی به ارزش افزوده برای منابع طبیعی کشورمان هستند، حمایت کنند.
در چه مسائلی شرکت‌های سنگ ترکیه‌ای باید بهبود پیدا کنند؟
باید به تحقیق و توسعه اهمیت بیشتری داده شود، که این امر می‌تواند منجر به دستیابی به ارزش افزوده بیشتری شود. ما باید به صورت فعالانه از شرکت‌هایی که به اندازه کافی برای راه انداری بخش تحقیقات اختصاصی خود، قدرتمند نیستند، پشتیبانی کنیم.
بیایید دوباره به صادرات برگردیم، درحال‌حاضر کشورهای هدف اصلی کدام‌ها هستند؟ در کدامیک از آنها موقعیت‌های جدید می‌بینید؟
درحال‌حاضر، چین در مقام نخست قرار دارد و ایالات متحده امریکا، عراق، عربستان سعودی و هند در رتبه‌های بعدی هستند. در سال جاری ما انتظار احیای بازار قطر را داریم. ما همچنین انتظارات بالایی از بازار هند داریم که می‌تواند برای ما به اصطلاح، به چین دوم تبدیل شود. همانطور که پیش‌تر ذکر شد، مراکز تجاری ترکیه یک موقعیت بزرگ خواهند بود. با عرضه کالاها در این مراکز، ما می‌توانیم در خدمت رسانی به مشتریان‌مان از رقبای خود پیشی بگیریم.
در رابطه با ارزش‌افزوده که پیش از این مطرح شد، چه اقداماتی در رابطه با طراحی سنگ‌های طبیعی انجام شده است؟
طراحی، نوآوری، تحقیق و توسعه و نشان(برند)سازی موضوعات اصلی ما هستند. ترکیه از نظر منابع طبیعی غنی است ولی در گذشته ما کالاهای خود را پایین‌تر از ارزش واقعی آنها به بازار عرضه می‌کردیم. برای غلبه بر این موضوع، انجمن صادرکنندگان مواد معدنی استانبول توجه زیادی به مسابقه طراحی سنگ‌های طبیعی ما دارد، که امسال برای چهارمین بار برگزار خواهد شد. در این زمینه، ما همچنین تلاش می‌کنیم که افراد جوان و خلاق را به بخش خود جذب کنیم. به همین دلیل است که ارزش مالی جوایز ما بالا است. به تازگی ما یک فرصت تحصیلی دو ساله را برای تحصیل در خارج از کشور فراهم کرده‌ایم که به وسیله وزارت صنعت،معدن و تجارت و اقتصاد حمایت می‌شود و در نهایت ما موسساتی را ایجاد می‌کنیم که پیوند طراحان را با شرکت‌های سنگ ما، بهبود بخشند.
در نهایت ترکیه باید با منابع غنی مرمر و تراورتن خود چگونه برخورد کند؟
معادن ما میراث ما نیستند، آنها کالاهای مشتریان ما هستند ومورد حمایت ما قرار دارند. بنابراین، من توجه زیادی به معدن‌کاوی سازگار با محیط‌زیست دارم به آن معنا که معادن باید با محیط رابطه همزیستی داشته باشند و همچنین ما باید با فرآوری سنگ‌ها و با ایجاد بیشترین ارزش از مواد اولیه، از کوچکترین قطعات آنها سود ببریم.
اگر ما در بهبود محصولات سنگی خود، که درحال‌حاضر به بیش از ۱۷۵ کشور در سراسر دنیا صادر می‌شوند، موفق شویم، صادرات در سال‌های آتی، حتی افزایش بیشتری نیز خواهد داشت.
آینده درخشان برای صنعت سنگ ایران
صنعت سنگ ایران با توجه به ظرفیت‌های فراوان خود می‌تواند، در آینده تبدیل به یکی از بزرگترین و پرطرفدارترین نام‌های تجاری در جهان شود. با این حال، مشکلاتی در راه تحقق این امر وجود دارد که باید به مرور رفع شوند. نکته آنجا است که بیشتر این مشکلات ریشه در خود صنعت سنگ دارد و باید با «نگاه به داخل» به حل آنها مبادرت کرد. با این حال، دولت هم می‌تواند در حل اندک مشکلات باقیمانده نقش پررنگی داشته باشد؛ مشکلاتی که البته میزان آنها شاید کمتر از ۱۰درصد از تمام مسائل موجود در این حوزه باشد.
محمد رسا، کارشناس و فعال بازار سنگ ایران در گفت‌وگو با صمت دلیل چنین موضوعی را مزایای فراوان موجود در صنعت سنگ دانست. به گفته او، ایران به قدری در بازار سنگ مزیت نسبی دارد که با توجه و حل مشکلات می‌تواند تبدیل به یکی از بزرگترین قطب‌های جهان شود. با این حال، این صنعت تنها نیاز به حمایت‌های کلی و عمومی دولت دارد که از تمام صنایع انجام می‌شود و نیاز به حمایت‌های اختصاصی در این حوزه نیست.
این فعال بازار سنگ، مشکلات متعددی را در وضعیت کنونی این صنعت مشاهده می‌کند که باید به‌تدریج رفع شوند. به گفته رسا، درحال‌حاضر حدود ۶هزار کارخانه سنگبری در کشور پروانه بهره‌برداری دارند که البته احتمالا حدود ۴هزار مورد از آنها به فعالیت مشغولند. همچنین تجهیزات و ماشین‌های بیشتر کارخانه‌های سنگبری مستهلک بوده و نیاز به نوسازی دارند. گرچه در کارخانه‌هایی که ماشین‌های جدیدتر و مدرن دارند، آموزش کارکنان کافی نیست و آنها با آگاهی محدود و بی‌اطلاعی نسبی از استانداردهای تولید در این حوزه فعالند.
رسا اضافه کرد: برای آنکه بتوان بازار داخلی سنگ را توسعه داد و همچنین حضور پررنگ‌تری در بازارهای جهانی پیدا کنیم، نیاز است که از مرحله اکتشاف تا استخراج، فرآوری، حمل‌ونقل، بسته‌بندی و بازاریابی و نشان(برند)سازی، رعایت اصول علمی و افزایش بهره‌وری به‌طور جدی در دستور کار قرار گیرد. به عبارت دیگر باید عملیات اکتشافی تفصیلی درباره معادن سنگ به‌طور کامل انجام بشود، گروه‌های استخراجی هم باید آموزش‌های بیشتری ببینند. در جابجایی سنگ هم استانداردها رعایت شود.
وی ادامه داد: در بعد کلان اقتصاد ملی صنعت سنگ، با وجود تعداد زیادی کارخانه‌های به‌طور عام کوچک روبه رو هستیم که با توجه به موارد پیش گفته، بهره‌وری کمی دارند و میزان ضایعات آنها هم بسیار بالا است. اگر ۴۰۰ تا ۶۰۰ کارخانه بزرگ و مجهز، با دستگاه‌های مختلف و «به‌روز»، همراه با نیروی انسانی آموزش دیده و به‌صورت ۳ شیفت فعالیت کنند، وضعیت تولیدی کشور نسبت به حال حاضر بهبود قابل توجه خواهد یافت و پیش‌بینی می‌کنم که این اتفاق خواهد افتاد. کارخانه‌هایی که خود را با شرایط جدید وفق ندهند با مشکلات جدی مواجه خواهند بود.
این کارشناس صنعت سنگ، مشکل دیگر ایران را محدودیت صادرات می‌داند. به گفته او، در حالی که ایران یکی از ۴ تولیدکننده بزرگ سنگ جهان است، صادرات محدودی دارد و برای فروش آنها به بازار داخلی وابسته است. این موضوع سبب می‌شود که مانند حال حاضر در صورت رکود ساخت وساز داخلی، بازار سنگ هم با مشکل مواجه شود و برای فروش آنها نتوان تدبیری اندیشید. برای حل این مشکل نیاز است ضمن برنامه‌ریزی برای ورود به بازارهای جهانی، الزامات بازاریابی بین‌المللی و نشان برای سنگ کشور رعایت و اجرا شود، باید بازار جهانی درباره ایران به عنوان یک تولیدکننده بزرگ به شناخت برسد و اطلاعات فعالان صنعت سنگ در داخل هم از بازار جهانی افزایش پیدا کند.
رسا یکی از مهم‌ترین مشکلات کنونی صنعت سنگ را که با رفع آن می‌توان به بهبودهای فراوانی دست پیدا کرد، مسئله «نگهداری» می‌داند. وی می‌گوید: «از زمان تولید و استخراج سنگ تا فرآوری و حمل آن به بازار و حتی در زمان مصرف هم باید آموزش‌های کافی به افراد و مشتریان داده شود تا با حمل و مصرف نادرست سنگ، عمر آن کاهش پیدا نکند. » در هر صورت، ۹۰درصد این مسائل در حوزه سنگ حل می‌شود و برای حل ۱۰درصد باقیمانده نیاز است که با حمایت دولت و ارائه تسهیلات، ماشین‌های معدنی و کارخانه‌های سنگبری بازسازی و نوسازی شوند.
رسا در پایان ابراز امیدواری کرد که با انجام این اصلاحات بتوان انتظار داشت که ایران هم مانند ترکیه به جایگاه شایسته خود در بازار جهانی سنگ دست پیدا کند.
کشوری که درآمدهای کنونی آن از محل فروش سنگ به ۲/۶میلیارد دلار می‌رسد و هدف آنها هم رساندن این رقم به ۲۳میلیارد دلار تا سال ۲۰۲۵م است. با این حال و با وجود آنکه وضعیت ذخایر سنگ ایران و ترکیه شباهت زیادی به هم دارند، درآمدهای سنگی کشور تنها حدود ۲۰۰میلیون دلار و یک سیزدهم درآمد کنونی ترکیه است.
اینستاگرام یوستون
تلگرام یوستون
